İtalyan şehirleri üzerine

Bu yazımda İtalyan şehirleri şöyle güzeldir, böyle güzeldir diye methiyeler düzmeyeceğim. Beni çok rahatsız eden bir konuya değinmek istiyorum. Üzülerek görüyorum ki gerek habercilikte, gerek yayıncılıkta genelde dış kaynaklara bağımlıyız. Bunun sonucu olarak önümüze koyulan metinlerde adı geçen şehir ve bölge adları Türkçe karşılıkları olmasına karşın iş bilmeyen çevirmenler nedeniyle Türkçeye çevrilmiyor. Özellikle İtalyan şehirleri sözkonusu olduğunda bu gözüme çok çarpıyor. Pek çok önemli şehir bazı dillerde özel adlara sahiptir. Bu Türkçede de İngilizcede de böyle. İngilizce bir yazıdan Türkçeye çeviri yaptıklarında çoğu zaman İngilizce adı özgün ad sanıp çevirmeden bırakıyorlar. Örnek vermek gerekirse: En önemli İtalyan şehirlerinden Milano'yu gözönüne alalım. Bu şehrin İtalyanca adı Milano, Türkçeye de bu biçimiyle yerleşmiş. Ama İngilizceden çeviri yapan acemi çevirmenler yüzünden yüzlerce yıldır Türkçe kaynaklarda Milano olarak geçen şehir, bakmışsınız Milan oluvermiş! Torino, Turin'e dönüşmüş. Bu yanlışlar o denli sık yapılıyor ki televizyonlarda, gazetelerde hatta kitaplarda bile rastlar oldum. İşin en kötü yanıysa, artık günlük konuşmalarda bile duyar oldum bunları. Biz Londra'ya London, Roma'ya Rome demiyorsak diğer şehirleri de İngilizce adlarıyla anamayız. Çoğu İtalyan şehrinin Türkçe adları var. Bu konuda özellikle seyahatseverleri dikkatli olmaya davet ediyorum.

Bu yazıda bildiğim kadarıyla Türkçe adı olan İtalyan şehir ve bölgelerinin bir listesini vermeye çalışacağım.

Şehir adları:

• Roma'yı belirtme gereği bile duymuyorum. Rome diyecek kadar karacahil çıkmaz sanırım :)
• Milan değil Milano! Milano adı hem Türkçede hem İtalyancada ortak. Milan ise İngilizcesi.
• Turin değil Torino! Torino adı hem Türkçede hem İtalyancada ortak. Turin ise İngilizcesi.
• Naples değil Napoli! Napoli adı hem Türkçede hem İtalyancada ortak. Naples ise İngilizcesi. Evet bunu bile İngilizce adıyla kullanan var, Google'da aratın göreceksiniz.
• Genoa ya da Genova değil Cenova! Genoa İngilizcesi, Genova İtalyancası. Türkçede yüzyıllardır Cenova diyoruz, Cenevizli diyoruz. Yeni icat çıkarmaya gerek yok.
• Bologna değil Bolonya! Maalesef Bologna adı çok daha yaygın olarak kullanılıyor.
• Florence ya da Firenze değil Floransa! 
• Catania değil Katanya! 
• Allah'tan ki Venedik adı iyi yerleşmiş. Ama hâlâ az da olsa Venice ya da Venezia diyen var. Gördüğüm için listeye ekliyorum.
• Padua değil Padova! Padova adı hem Türkçede hem İtalyancada ortak. Padua ise İngilizcesi. Özellikle şehirdeki üniversite İngilizcede University of Padua olarak bilindiği için Türkçede böyle kullananlar oluyor.
• Syracuse ya da Siracusa değil Sirakuza! Türkçede bazı kaynaklarda Siraküza şeklinde de geçiyor. Türkçe yazılışları böyleyken insanları c'lerle uğraştırmanın gereği yok.

Bölge adları:

• Liguria değil Ligurya!
• Lombardia değil Lombardiya!
• Piedmont ya da Piemonte değil Piyemonte!
• Tuscany ya da Toscana değil Toskana!
• Aosta Valley ya da Val d'Aosta değil Aosta Vadisi!
• Sardinia ya da Sardegna değil Sardinya! (Aman çiçek olan Sardunyayla karışmasın :)
• Sicilya'ya Sicily ya da Sicilia diyen çıkmaz herhâlde ama ben yine de yazayım :)

Bunlar dışındaki şehir, il ve bölge adlarının Türkçeleri yok. Bir-iki tane atladığım olabilir, fark ederseniz lütfen benimle iletişim kurmaktan çekinmeyin. Tabii Türkçesi olmayan yerlerden bahsetmek için İngilizcesini değil İtalyancasını tercih etmemiz gerektiğini unutmayalım.

Bir önemli husus da şehir adlarının İtalyanca telaffuzu. Yukarıda bazı şehir adlarının İtalyanca ve Türkçede ortak olduğunu, aynı şekilde yazıldığını belirtmiştim. Fakat İtalyanca kelimelerde hece vurgusu Türkçedekinden oldukça farklı olabiliyor. Örneğin Napoli İtalyancada da Türkçede de aynı biçimde yazılıyor fakat okunuşta vurgu farkı var. İtalyancada vurgu "a" seslisindeyken (Nāpoli) Türkçede "o" seslisinde (Napōli). Aynı şekilde Pādova > Padōva, Rīmini > Rimīni. Örnekleri çoğaltmak mümkün.

Türkçenin doğru kullanımı konusunda hassasiyetim olduğundan bu yazıyı yazma gereği duydum. Hoşunuza gitmesi ve sizi de bu yönde teşvik etmesi dileğiyle :)